Cây Nưa: Vừa nguyên liệu ẩm thực vừa là dược liệu quý
By Biên tập Viên
Bai viet lien quan
Cây Khoai Nưa không chỉ là một nguyên liệu phổ biến trong ẩm thực mà còn là một dược liệu quý trong Đông y, từ lâu đã được sử dụng để điều trị nhiều bệnh. Nhờ vào sự đa dạng trong thành phần và các tác dụng dược lý, cây Nưa có khả năng kháng khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa hiệu quả và điều trị liệt nửa người. Vậy cây Nưa thực sự có những công dụng gì?
Hãy cùng tôi khám phá chi tiết về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của dược liệu này.
Hình ảnh cây Nưa
1.Đặc điểm chung cây Khoai Nưa:
Tên gọi khác: Củ nưa, củ nhược, khoai na, quỉ cậu…
Tên khoa học: Amorphophallus konjac K., họ Ráy (Araceae)
Hoặc Amorphophallus rivieri Dur, họ Ráy (Araceae)
1.1. Mô tả thực vật:
Cây thuộc nhóm thân thảo, cao 50-70 cm, sống lâu năm.
Thân củ to hình cầu dẹt, đường kính lên tới 25 cm, mặt dưới lồi ra với nhiều u tròn, màu nâu, thịt màu vàng nhạt, có tính ngứa.
Lá đơn màu xanh lục nâu, có đốm trắng, mọc thẳng từ thân củ.
Hoa mọc thành cụm, có mo lớn, màu đỏ tía. Quả của cây là dạng quả mọng.
Các bộ phận của cây Nưa
1.2 Phân bố, sinh trưởng
* Phân bố: – Ở vùng nhiệt đới, cây khoai nưa được tìm thấy ở nhiều nơi thuộc châu Á và châu Phi. Và loài này xuất hiện ở một số nước như Trung Quốc, Nhật Bản …
– Ở Việt Nam, có khoảng 25 loài khoai nưa, phân bố rải rác ở các tỉnh miền núi như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Hà Giang… Cây được trồng từ lâu đời. Đặc biệt, loài này xuất hiện nhiều ở các tỉnh miền Trung, nơi đây coi khoai nưa là một nguyên liệu bổ dưỡng trong ẩm thực.
* Sinh trưởng:
– Cây khoai nưa ưa ẩm, chịu bóng và chịu hạn rất tốt, thường mọc ở những nơi khô ráo, dưới các tán cây rừng.
– Đất thích hợp để trồng cây là đất xốp, nhiều mùn, với độ pH hơi kiềm.
– Mỗi năm, cây đều ra hoa và quả đều đặn. Phương thức chính để tái sinh loài này là từ hạt. Sau khi hạt được gieo, cây mất khoảng 2-3 năm mới có hoa.
2.Bộ phận dùng:
Củ khoai nưa – (Thân củ) được dùng làm thuốc
Củ Khoa Nưa
Thu hoạch
– Nên thu hoạch sớm khi khoai chưa già để tránh bị sượng và ngứa. tốt nhất là vào tháng 9-10.
Lưu ý: Cuối hạ – đầu thu là khoảng thời gian thích hợp cho mùa hoa nở.
Bào chế và bảo quản
– Sử dụng trực tiếp: Gọt vỏ củ, ngâm vào nước vo gạo khoảng 12 tiếng, sau đó nấu thêm 1 tiếng với chút muối.
– Làm dược liệu: Thái mỏng củ, ngâm qua đêm với nước vo gạo, rồi ngâm thêm một đêm với phèn chua. Phơi khô và nấu chung với gừng trong vòng 3 giờ (tỉ lệ 1kg khoai: 100g gừng) để hết ngứa.
– Thu hoạch trễ hoặc củ già: Kiềm hóa bằng cách xử lý với vôi và tro, chia củ thành miếng nhỏ, ngâm một đêm với nước phèn, rồi nấu trong 1 giờ với vôi.
– Bảo quản: Để dược liệu ở nơi khô ráo, thông thoáng, tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.
3.Thành phần hóa học
Theo các Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung – giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho hay, Thành phần chính trong củ Nưa: bao gồm: Konjac Glucomannan, Cellulose, và các chất dinh dưỡng khác.
– Konjac Glucomannan: Đây là thành phần chính gây ngứa của cây, chiếm hàm lượng dồi dào lên đến 50%. Khi thủy phân sẽ tạo thành laevidulin (hay laevidulinoza).
– Thành phần dinh dưỡng (trong 100g củ khô): 75g tinh bột, 0,98g lipid, 12,5g protein, 3,67g cellulose. Tỷ lệ tinh bột trong củ nưa nhiều gấp đôi khoai sọ.
– Ngoài ra còn có hoạt chất khác: Protein, Lipid, dẫn xuất không protein.
- Tác dụng của khoai nưa
* Tác dụng Y học hiện đại
Các nghiên cứu đã chỉ ra những tác dụng tuyệt vời từ khoai nưa như:
– Kháng khuẩn: Hiệu quả đối với một số vi khuẩn như B. typhi, Bacillus diphtheriae…
– Chống viêm: Ức chế phù bàn chân chuột nhắt trắng do albumin gây ra.
– Chống oxy hóa: Tiêu trừ các gốc tự do, kích hoạt chất glutathione, bảo vệ các tổn hại đến gen.
– Giảm đường huyết: Konjac Glucomannan chứa chất xơ không hấp thu, không có calo, tạo cảm giác no, giảm hấp thu đường glucose.
– Hỗ trợ rối loạn lipid máu:Giảm nồng độ Cholesterol và Glyceride, ngăn cản hấp thu acid cholic
– Bảo vệ niêm mạc ruột: Tăng số lông tơ, độ dày niêm mạc ruột, giảm chất độc trong huyết tương, giảm độ thấm niêm mạc ruột và vi khuẩn, tăng lượng Iga và Siga trong dịch đường ruột.
* Tác dụng Y học cổ truyền
Theo Đông y: Củ nưa có vị cay, tính ấm, và hơi ngứa.
Tác dụng: Thông kinh lạc, ấm tỳ vị, tăng cường tiêu hóa, giảm sưng viêm, trừ đờm, và sát trùng.
Giúp ấm tỳ vị, tiêu sưng, tán hạch và giải trừ phong.
Chủ trị: Trị đau nhức, ho có đờm, bụng đầy, khó tiêu, liệt nửa người, mụn nhọt…
Theo Đông y, khoai nưa còn có khả năng:
Trị chứng liệt nửa người, Chữa rắn độc cắn, Điều trị mụn nhọt, đinh độc…
Củ Nưa không chỉ là món ăn bổ dưỡng mà còn có tác dụng chữa bệnh hiệu quả.
* Cách sử dụng Khoai nưa
Theo các giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, Tùy mục đích sử dụng, khoai nưa có thể được áp dụng theo nhiều cách và liều lượng khác nhau:
– Dùng trực tiếp: Nhân dân thường đào củ ăn khi đói, nấu canh, hoặc muối dưa.
– Dùng trong nấu ăn: Khoai nưa có thể được sử dụng để làm bột, làm nguyên liệu nấu ăn, bánh, chè, miến, và cả trong công nghiệp vải, lụa.
– Dùng dọc nưa: Dọc nưa sau khi thu hoạch về có thể được thái khúc, ngâm nước vo gạo để hết ngứa, sau đó nấu canh hoặc muối dưa.
– Dùng nước tươi: Nước tươi từ củ khoai nưa giã nát có thể giảm sưng tấy của mụn nhọt, giúp lành da.
– Cho gia súc ăn: Củ khoai nưa cũng được dùng để cho gia súc ăn.
Liều dùng – cách dùng:
Dùng dạng thuốc sắc: với liều thông thường 4-12g.
Dùng ngoài không cần xác định liều lượng cố định.
Một số bài thuốc từ Khoai nưa
- Hỗ trợ tiêu hóa, ăn không tiêu, đờm trệ:
Khoai nưa 12g, Trần bì, Ý dĩ sao, Mộc hương, rễ cây Bá bệnh, Xạ can và Nga truật mỗi vị 10g.
Sắc nước uống, 1 thang/ngày, chia 2-3 lần.
- Hỗ trợ điều trị u não:
Khoai nưa, Thương nhĩ tử và Quán chúng mỗi vị 30g, Thất diệp nhất chi hoa và rễ Bồ hoàng mỗi vị 15g.
Sắc khoai trước trong 2 giờ cho mềm, sau đó sắc các vị còn lại thêm nửa tiếng,
Uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần uống.
- Hỗ trợ điều trị liệt nửa người:
Củ khoai nưa sống 10g, Phụ tử và Ô đầu mỗi vị 1g.
Sắc với 600ml nước, đun tới cô đặc 100ml, chia thành 2-3 lần uống/ngày.
- Chữa trị bị rắn cắn:
Dùng củ khoai nưa tươi và hoàng liên.
Trộn đều và giã nát, đắp lên vết thương bị rắn cắn.
Củ Nưa chữa trị rắn cắn khá hiệu quả
*Khoai nưa trong ẩm thực
Khoai nưa được sử dụng làm nguyên liệu trong ẩm thực của nhiều quốc gia trên thế giới. Với hàm lượng dinh dưỡng cao, ít calo và nhiều chất xơ, nó tạo cảm giác no nhanh và hỗ trợ tiêu hóa, tăng trao đổi chất, ngăn ngừa táo bón.
Ở Nhật Bản, cây Nưa được dùng để nấu ăn với tên gọi là “konnyaku”. Chế phẩm từ bột nưa rất phổ biến và dễ kết hợp với các món ăn khác. Với hương vị thơm ngon khó quên, các món từ khoai nưa như kem tươi, món xào, bánh, và kết hợp với hải sản, nấm, được rất nhiều người ưa chuộng.
Ở Việt Nam, đặc biệt là miền Trung, các món ăn từ khoai nưa đã tạo nên nét ẩm thực riêng biệt, phong phú và đặc sắc.
Những ẩm thực độc đáo, hương vị thơm ngon từ Khoai nưa
6.Những lưu ý sử dụng:
– Người có mẫn cảm hoặc dị ứng với bất kỳ thành phần nào trong khoai nưa cần phải cẩn trọng khi sử dụng.
– Phụ nữ mang thai và cho con bú: Phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú cần thận trọng khi sử dụng khoai nưa và nên thảo luận với bác sĩ trước khi sử dụng.
– Xử lý trước khi sử dụng: Nên xử lý khoai nưa bằng cách ngâm trong nước vo gạo hoặc vôi trước khi sử dụng để giảm ngứa.
Tóm lại: Khoai Nưa không chỉ là một món ăn quen thuộc mà còn được sử dụng trong dân gian từ lâu với đa dạng và phong phú về tác dụng điều trị bệnh. Nhìn chung, củ nưa chứa nhiều hoạt chất có ích cho sức khỏe của chúng ta. Tuy vậy, để đảm bảo an toàn, người dùng nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc chuyên môn trước khi sử dụng, đặc biệt khi nó có độc tính khi sử dụng không đúng cách có thể gây ra nhiều rủi ro không mong muốn./.
DsCKI. Nguyễn Quốc Trung
caodangyduocdongnai.com tổng hợp
