Lưu ý khi sử dụng thuốc nhóm Biguanid điều trị đái tháo đường
By Biên tập Viên
Bai viet lien quan
Thuốc Biguanid được các chuyên gia y tế chỉ định sử dụng phổ biến cho người bệnh đái tháo đường type 2. Tuy nhiên, cần lưu ý một số tác dụng không mong muốn do thuốc có thể gây ra.
Thuốc Biguanid là gì?
Metformin được sử dụng điều trị điều trị bệnh đái tháo đường tuýp 2
Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Hồng Diễm – Giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, Biguanid là nhóm thuốc đường uống được chỉ định trong điều trị bệnh đái tháo đường tuýp 2 (tiểu đường không phụ thuộc insulin), thuốc có tác dụng kiểm soát đường huyết bằng cách làm tăng nhạy cảm insulin với tế bào mô đích, làm tăng thu nhập glucose vào tế bào, kết quả làm giảm lượng đường trong máu bằng cách ức chế và giảm sự tân tạo glucose trong cơ thể. Các Biguanid không gây tăng cân, vì vậy thường được kê đơn cho những đối tượng thừa cân, béo phì.
Có thể dùng các Biguanid đơn trị liệu khi không thể điều trị tăng đường huyết bằng chế độ ăn uống đơn thuần. Bên cạnh đó, có thể dùng các Biguanid phối hợp với nhóm thuốc sulfonylurea, đồng thời kết hợp chế độ ăn uống kiêng cử, sẽ có đáp ứng hiệu quả kiểm soát glucose huyết một cách đầy đủ hơn so với dùng đơn lẻ.
Tuy nhiên, ở người bệnh có nồng độ insulin máu cao, biguanide có thể làm giảm nồng độ insulin lúc đói. Chỉ định điều trị của thuốc xuất phát từ nhu cầu giảm tân tạo đường ở gan và dẫn đến giảm nồng độ glucose trong máu. Biguanide còn kích thích các tế bào tăng cường hấp thu glucose dẫn đến giảm nồng độ glucose trong máu.
Một số thuốc Biguanid phổ biến trên thị trường bao gồm buformin, phenformin và metformin. Nhưng hiên nay chỉ có metformin là được sử dụng điều trị trong lâm sàng, các thuốc còn lại đều đã bị rút khỏi thị trường do các tác dụng phụ nghiêm trọng mà chúng gây ra.
Thuốc Biguanid được sử dụng cho những trường hợp nào?
Ðiều trị bệnh đái tháo đường typ 2 (đái tháo đường không phụ thuộc insulin). Dùng đơn trị liệu khi điều trị tăng đường huyết bằng chế độ ăn đơn thuần nhưng không có hiệu quả kiểm soát glucose huyết.
Có thể dùng metformin phối hợp với một sulfonylurê khi kết hợp chế độ ăn và dùng đơn metformin hoặc đơn sulfonylure nhưng không có hiệu quả kiểm soát glucose huyết một cách đầy đủ.
Lưu ý sử dụng đúng cách các thuốc Biguanid?
Lưu ý nên sử dụng các thuốc nhóm Biguanide sau bữa ăn sáng và tối, nuốt nguyên viên, không nghiền, không nhai. Dùng liều lượng theo hứng dẫn chỉ định của bác sĩ.
Lưu ý nếu sử dụng các thuốc nhóm Biguanide dạng phóng thích kéo dài nhưng không đạt được mức đường huyết mong muốn, cần xem xét việc chia liều. Nếu cần sử dụng các Biguanide với mức liều cao hơn, nên phối hợp với dạng giải phóng tức thời.
Để hạn chế các tác dụng phụ của thuốc nhóm Biguanide, người bệnh cần lưu ý đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ, lành mạnh, ăn đúng lượng tinh bột nạp vào ổn định.
Lưu ý nhiễm acid lactic hiếm khi xảy ra, nhưng đây là tác dụng phụ nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong.
Hạ đường huyết qúa mức không thường xảy ra ở bệnh nhân điều trị bằng các phác đồ đơn trị liệu.
Lưu ý nguy cơ gây hạ đường huyết qúa mức ở các bệnh nhân sau: người suy nhược cơ thể, người già, người suy gan thận và suy tuyến thượng thận hoặc suy tuyến yên tăng nguy cơ xảy ra tác dụng phụ này.
Các trường hợp vận động thể lực mạnh, uống rượu bia, ăn uống không đủ calo hoặc sử dụng cùng các thuốc hạ đường huyết khác cũng có thể làm tăng nguy cơ.
Hạ đường huyết khó có thể nhận biết ở người già hoặc những người dùng các thuốc chẹn beta giao cảm.
Các Biguanid làm giảm nồng độ vitamin B12 có hoặc không có các biểu hiện lâm sàng (như thiếu máu). Các triệu chứng trên có thể hồi phục nhanh khi ngừng sử dụng hoặc bổ sung vitamin B12. Cần thường xuyên theo dõi các thông số huyết học (như hemoglobin, nồng độ vitamin B12) trước khi bắt đầu điều trị và ít nhất một năm một lần trong thời gian điều trị và bất kì các triệu chứng bất thường nào. Cân nhắc bổ sung vitamin B12 định kỳ ở bệnh nhân có nguy cơ hạ vitamin B12 cao (như người nghiện rượu, canxi máu thấp hoặc hấp thu kém vitamin B12)
Các tác dụng phụ trên tim mạch: có thể làm tăng tỉ lệ tử vong do các biến cố tim mạch (đặc biệt phenformin). Sử dụng metformin phối hợp với rosiglitazone và insulin là không được khuyến cáo; các biến cố tim mạch bất lợi (như phù, thiếu máu cơ tim) có thể diễn ra khi điều trị bằng liệu pháp phối hợp với rosiglitazone và insulin.
Các bệnh mắc kèm: đánh giá nồng độ các chất điện giải, keton, glucose máu, PH, lactate, pyruvate và nồng độ metformin để tìm các bằng chứng nhiễm toan keton hoặc nhiễm acid lactic.
Trẻ em: Các Biguanid chưa được xác định về độ an toàn và hiệu quả.
Người bệnh sử dụng các thuốc Biguanid điều trị đái tháo đường typ 2, cần tuân thủ điều trị, thực hiện kiểm tra, theo dõi định kỳ như: Mỗi 3 tháng làm xét nghiệm HbA1c (đánh giá mức đường huyết trong 3 tháng gần nhất), theo dõi huyết áp, cân nặng; Hàng năm: Kiểm tra khu vực đáy mắt, đánh giá điện giải đồ, kiểm tra vùng bàn chân, xét nghiệm creatinin máu, micro-albumin niệu, theo dõi lipid máu.
Lưu ý việc điều trị bệnh đái tháo đường là một quá trình lâu dài và đòi hỏi phải kiên trì, không chỉ dựa vào điều trị với các thuốc điều trị đái tháo đường mà cần phối hợp thay đổi lối sống và điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý.
Cần kiểm tra chỉ số đường huyết trong quá trình điều trị bằng Biguanid
Chống chỉ định và thận trọng cần lưu ý của các thuốc Biguanid?
Theo các giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội, Thuốc Biguanid chống chỉ định trong một số trường hợp:
- Người bệnh có tiền sử dị ứng với các thuốc Biguanid.
- Người bị viêm ruột, đặc biệt có loét
- Người suy gan, tăng enzym gan
- Phụ nữ mang thai.
- Phụ nữ đang thời kỳ cho con bú
- Người đang bị hạ đường huyết.
- Người đang bị nhiễm toan chuyển hóa cấp tính hoặc mãn tính
- Người suy giảm chức năng thận.
- Người bị suy tim sung huyết.
Những tác dụng phụ cần lưu ý của thuốc Biguanid?
Các tác dụng phụ khi sử dụng thuốc Biguanid bao gồm:
- Gây hạ đường huyết nặng.
- Rối loạn tiêu hoá: Buồn nôn, nôn, tiêu chảy, khó tiêu, đau bụng, co thắt, đầy mụn, chán ăn, cảm giác có vị kim loại trong miệng.
- Nhiễm acid lactic, gây toan chuyển hóa máu. Phenformin và buformin có nguy cơ nhiễm toan cao hơn metformin. Đây là tác dụng phụ quan trọng và nguy hiểm nhất.
- Ợ nóng, ớn lạnh, chóng mặt.
- Giảm hấp thu vitamin B12: Dẫn đến thiếu máu, mệt mỏi và rối loạn cảm xúc.
- Phản ứng trên da: Nổi mề đay, ngứa, ban đỏ.
Những tương tác thuốc cần lưu ý của các thuốc Biguanid?
Cimetidine: Làm giảm bài xuất metformin khi sử dung đồng thời.
Acarbose: Làm giảm mạnh sinh khả dụng của metformin đường uống khi được dùng chung.
ACEI: Làm tăng nguy cơ hạ đường huyết/ tăng đường huyết khi ACEI bắt đầu hoặc ngừng điều trị. Cần kiểm soát nồng độ đường huyết giữa lúc hiệu chỉnh liều 1 trong 2 thuốc.
Rượu, bia: Làm tăng nguy cơ hạ đường huyết và nhiễm acid lactic. Không uống rượu, bia khi đang dùng các thuốc biguanid.
Các thuốc hạ đường huyết khác như sulfonylurea, meglitinide, insulin: Làm tăng nguy cơ hạ đường huyết quá mức. Cần giảm liều khi phối hợp với các thuốc này.
Thuốc chẹn beta giao cảm: có thể giảm dung nạp glucose, có thể tăng tần suất hoặc mức độ nghiêm trọng của hạ đường huyết và tăng các biến chứng hạ đường huyết. Nếu liệu pháp phối hợp là cần thiết, nên lựa chọn các thuốc tác dụng chọn lọc beta 1 giao cảm hoặc các thuốc chẹn beta giao cảm có hoạt tính giao cảm nội tại.
Furosemide: Làm tăng nồng độ đỉnh của các biguanid trong huyết thanh và giảm nồng độ đỉnh và thời gian bán thải của furosemide ở các nghiên cứu đơn liều.
Nifedipin: Làm tăng hấp thu và giảm thải trừ qua nước tiểu của các biguanid; tác dụng ít trên dược động học của nifedipin
Thuốc lợi tiểu thiazide: có thể lầm trầm trọng thêm bệnh đái tháo đường. Cân nhắc sử dụng lợi tiểu ít tác dụng tăng đường huyết như các lợi tiểu giữ kali, giảm liều hoặc ngừng sử dụng lợi tiểu và tăng liều biguanid.
Clorpromazin, glucocorticoid, progesteron liều cao, thuốc có tác động giao cảm: Làm tăng chỉ số đường huyết do các thuốc này làm ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa glucose trong cơ thể.
Thuốc cản quang có chứa iod: Làm tăng khả năng gây độc thận, tăng nguy cơ nhiễm toan acid. Phải ngưng sử dụng metformin đối với trường hợp cần tiêm thuốc cản quang chứa iod (khoảng 48 giờ trước và sau tiêm). Nếu cần thực hiện phẫu thuật gây mê, người bệnh cần tạm ngừng sử dụng metformin.
Các thuốc thải trừ ở ống thận dưới dạng cation (bao gồm amilorid, morphin, quinidin, ranitidin, trimethoprim, vancomycin): Có thể cạnh tranh với metformin đồng thời thải trừ qua ống thận, làm tăng nồng độ metformin trong huyết tương, do đó làm tăng nguy cơ nhiễm toan lactic.
Tóm lại, các thuốc Biguanid được sử dụng trong điều trị và kiểm soát bệnh đái tháo đường loại 2. Để đảm bảo sử dụng hiệu quả thuốc Biguanid và tránh được các tác dụng phụ không mong muốn, người dùng cần tuân thủ đúng chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ điều trị.
DSCK1. NGUYỄN HỒNG DIỄM
caodangyduocdongnai.com tổng hợp
