Mẫn cảm là gì? Có những loại mẫn cảm nào?

By Biên tập Viên Tháng 12 26, 2023 14:34

Bai viet lien quan

Mẫn cảm là phản ứng cụ thể của cơ thể khi hệ miễn dịch được kích thích để tạo ra kháng thể chống lại các tác nhân gây kích ứng. Vậy, bệnh mẫn cảm là gì và bao gồm những loại mẫn cảm nào?

Mẫn cảm là gì?

Theo các bác sĩ, giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM cho hay, Khi các tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ được kích thích để sản xuất kháng thể chống lại chúng, đó là cơ chế bảo vệ đặc biệt của cơ thể được gọi là mẫn cảm. Phương pháp mẫn cảm cụ thể sẽ thay đổi tùy thuộc vào cơ chế bệnh lý và vị trí của tác nhân gây bệnh.

Các phương pháp mẫn cảm

Hệ thống miễn dịch đặc hiệu của cơ thể được hình thành thông qua mẫn cảm chủ động hoặc mẫn cảm thụ động. Cả hai loại mẫn cảm này có thể xuất hiện tự nhiên hoặc được tạo ra nhân tạo.

Mẫn cảm thụ động

Mẫn cảm thụ động là hình thức miễn dịch mà cơ thể đạt được mà không yêu cầu tiếp xúc trực tiếp với kháng nguyên.

Miễn dịch thụ động tự nhiên có thể xảy ra khi mẹ truyền kháng thể (IgG) cho thai nhi qua nhau thai hoặc qua sữa non (IgA).

Miễn dịch thụ động nhân tạo có thể được thực hiện bằng cách truyền huyết thanh (hoặc gamma globulin) từ người hoặc động vật đã miễn dịch sang người không có miễn dịch. Hoặc bằng cách sử dụng tế bào miễn dịch từ cá thể mẫn cảm và truyền chúng cho người không có miễn dịch.

Tuy biện pháp mẫn cảm này thường được áp dụng trong điều trị dự phòng một số bệnh như sởi, uốn ván, bạch hầu, dại, ngộ độc do côn trùng hay thực phẩm thịt, nhưng cả hai loại kháng thể (đồng loài và khác loài) đều mang theo những rủi ro và hiệu quả có thể có hạn.

Mẫn cảm chủ động

Mẫn cảm chủ động là cơ thể hình thành miễn dịch sau khi tiếp xúc với kháng nguyên.

Miễn Dịch Chủ Động Tự Nhiên: Cơ thể tạo kháng thể để chống lại tác nhân gây bệnh, có hoặc không có triệu chứng, ngay sau khi tiếp xúc với tác nhân.
Miễn Dịch Chủ Động Nhân Tạo: Cơ thể tạo kháng thể để chống lại tác nhân gây bệnh, bao gồm cả tác nhân đã chết hoặc còn sống, và các thành phần của tác nhân. Điều này thường được thực hiện qua tiêm vắc-xin, bao gồm nhiều loại như vắc-xin sống giảm độc lực, vắc-xin bất hoạt, vắc-xin tiểu đơn vị và vắc-xin giải độc tố. Tiêm vắc-xin có thể cung cấp miễn dịch bảo vệ trọn đời đối với nhiều bệnh như lao, sởi, quai bị, rubella, thủy đậu, hoặc kéo dài trong vài tháng. Một cách khác để tăng đáp ứng miễn dịch là tiêm kháng nguyên đã được làm yếu hơn bằng cách thêm tá dược, là những chất hóa học và sinh học.

Các loại vắc-xin được dùng để gây mẫn cảm chủ động nhân tạo

Vắc-xin Sống Giảm Độc Lực

Chứa vi khuẩn, virus hoặc tác nhân gây bệnh còn sống, nhưng đã giảm độc lực để kích thích miễn dịch.
Gồm miễn dịch dịch thể và miễn dịch qua trung gian tế bào.
Cần cẩn trọng với người suy giảm miễn dịch vì có thể tăng nguy cơ gây bệnh.

Vắc-xin Bất Hoạt

Chứa virus chết, bị bất hoạt bằng nhiệt, hóa chất hoặc tia cực tím.
Phòng ngừa bệnh như bại liệt, cúm, dại, tả, thương hàn, ho gà, dịch hạch, …

Vắc-xin Giải Độc Tố

Chứa virus giảm độc tính và kháng nguyên để kích thích miễn dịch.
Hiệu quả thường kém hơn so với vắc-xin sống giảm độc lực.
Phòng ngừa bệnh như bạch hầu, uốn ván, …

Tác dụng của mẫn cảm chủ động nhân tạo

Theo các giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Biện pháp mẫn cảm nhân tạo chủ yếu được sử dụng để tiêm vắc-xin nhằm dự phòng tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như bệnh dại, vắc-xin có thể được sử dụng để điều trị sau khi cơ thể bị tấn công bởi virus, và hiệu quả của biện pháp này phụ thuộc vào cơ chế gây bệnh, thời gian ủ bệnh, và tốc độ sao chép của tác nhân gây bệnh.